TAALLEESSPECIALIST

Samen leren samenwerken

Corrine Blecke en Suzane Valstar
2016

In ons boek bespreken we zowel het waarom, wat en hoe van het samenwerkend leren. We geven aangrijpingspunten om op je eigen school snel de eerste successen te boeken, we beschrijven verschillende motiverende samenwerkend leren werkvormen en we besteden aandacht aan hoe je er op school structureel mee aan de slag kunt!

Wij zijn Corrine Bleecke en Suzan Valstar. Beiden zijn wij leerkracht in het basisonderwijs geweest, en hebben een tijd als collega’s samengewerkt bij een onderwijsbegeleidingsdienst. Op dit moment zijn we zelfstandig adviseur. Corrine bij Co-creaties en Suzan bij Living Motion.

Kenmerkend voor samenwerkend of cooperatief leren is de noodzaak voor leerlingen om bij het uitvoeren van een leertaak met elkaar samen te werken. Ondanks het feit dat onderzoek positieve effecten aantoont en er in Nederland sinds 2000 al veel over gepubliceerd is, zien we dat samenwerkend leren op veel scholen nog geen structurele plek heeft in de dagelijkse onderwijspraktijk. Toch wordt samenwerking genoemd als een belangrijk 21e-eeuwse vaardigheid. Tijd dus om hier verandering in aan te brengen.

Bij veel kinderen zie je de behoefte om samen te werken. Hier kan je met samenwerkend leren prachtig op aansluiten. Ook is samenwerken een belangrijke vaardigheid die later in veel beroepen wordt gevraagd. Het is echter geen vaardigheid die je vanzelf leert, sommige kinderen vinden samenwerken zelfs erg moeilijk.

Wij, Corrine Bleecke en Suzan Valstar, geloven dat samenwerkend leren goede leerkansen en ervaringen biedt voor zowel leerlingen als leerkrachten. Wanneer je vertrouwen hebt in je collega’s, de taken zorgvuldig verdeelt en ieder teamlid haar verantwoordelijkheid neemt, heb je een mooie basis om dit ook aan de leerlingen over te brengen. Uitgaan van verschillen, kleine stappen en durven uitproberen is het motto voor een succesvolle start waarmee je veel actieve betrokkenheid en plezier in je lessen genereert.

Speel samen open kaart

Corrine Bleecke, Gunilla Blijsie en Suzan Valstar
2017

Het kaartspel ‘Speel samen open kaart’ is ontwikkeld om leerkrachten te helpen om het samenwerken van leerlingen doelgericht te evalueren. Het spel bestaan uit 32 reflectievragen.

De reflectievragen helpen zowel de leerkracht, de leerling, de samenwerkingsgroep en de groep als geheel om de kwaliteit van de samenwerking te bespreken. Om te ontdekken welke ingrediënten van een krachtige samenwerking aanwezig zijn en welke verder ontwikkeld kunnen worden.

Wij zien vooral dat het kaartspel gebruikt kan worden in de midden- en bovenbouw van het primair onderwijs, maar hebben ook een aantal mooie ervaringen opgedaan in groep 1 t/m 3.

Door tijdgebrek merk je dat het evalueren van het  samenwerken er vaak bij inschiet. Of dat het blijft bij een algemene vraag als ‘hoe is jullie samenwerking verlopen?’  Meestal levert dit weinig concrete aanwijzingen op over hoe de samenwerking werkelijk was en wat er nog verbeterd kan worden.

Met dit reflectiespel heb je een tool in handen om de evaluatiefase inhoud te geven. Hierdoor wordt aan het samenwerken in de groep een nieuwe impuls gegeven. Je bespreekt met behulp van dit spel aspecten van het samenwerken, die meestal onbesproken blijven, namelijk:

• de mate van vertrouwen in jezelf, in de ander en in het doel van de opdracht;

• het zien, erkennen en benutten van onderlinge verschillen;

• de kwaliteit van de activiteit;

• de kwaliteit van het gesprek.

Door juist expliciet aandacht aan deze aspecten te besteden, wij (Corrine Bleecke, Gunilla Blijsie en Suzan Valstar) noemen deze de vier ingrediënten van krachtige samenwerking, wordt de kwaliteit van de samenwerking voor zowel individuele leerlingen als de groep als geheel versterkt en verbeterd.

Scholen zijn vaak bekend met het ‘coöperatief leren’. De werkvormen die hierbinnen aangeraden worden, zoals bijvoorbeeld denken-delen-uitwisselen of tweetalcoach helpen om het samenwerken in de klas gestructureerd vorm te geven. Fijne hulpmiddelen waar je goed gebruik van kunt maken. Desondanks zien we dat ook dan de samenwerking niet altijd vlekkeloos verloopt en er problemen blijven bestaan in de samenwerking.

Herkenbare thema’s waardoor samenwerken lastig is, zijn:

• onvoldoende vertrouwen in elkaar en onvoldoende verantwoordelijkheid nemen voor de samenwerking;

• weinig erkenning en waardering voor de inbreng van de ander;

• “gedoe” rondom afspraken en acties;

• Lastig vinden om echt in gesprek te gaan met elkaar, met name bij verschillende ideeën en of meningen.

De coöperatieve werkvormen die op dit moment al vaak ingezet worden tijdens het samenwerken, lossen deze thema’s niet altijd op. Daar is meer voor nodig. Met Speel samen open kaart ga je in gesprek over deze thema’s, dat leidt tot bewustwording over de wijze waarop samengewerkt wordt. Wij geloven dat als het samenwerkingsproces goed geëvalueerd wordt, dat handvatten biedt over hoe verder te gaan: wat vast te houden en wat te verbeteren.

Woordenschatontwikkeling
Werkwijzen voor groep 1-4 van de basisschool

Marijke Kienstra
Met bijdragen van Suzan Valstar en anderen

2003, 2011, meerdere drukken

In de periode 2000 tot 2003 heb ik een bijdrage aan de totstandkoming van het boek ‘Woordenschatontwikkeling’ – werkwijzen voor groep 1-4 van de basisschool, geschreven door Marijke Kienstra.

In die tijd ben ik als onderwijsbegeleider bij CED Nieuwe Waterweg Noord betrokken geweest bij het woordenschatproject van het Expertisecentrum Nederlands.

De routines en activiteiten die in het boek beschreven worden zijn het resultaat van een integratie van inzichten uit theorie en praktijk.

Het boek is tot stand gekomen op basis van een intensieve samenwerking tussen ontwikkelscholen, onderwijsbegeleiders (waaronder ik), opleider (PABO) en Marijke Kienstra als projectleider van het Expertisecentrum Nederlands.